بهتازگي خبر شيوع گستردهي آنفلوآنزا و مرگومير ناشي از آن در كشور پيچيده است. اگر ميخواهيد در مورد اين بيماري بيشتر بدانيد، با زوميت همراه شويد.
بهتازگي خبر شيوع گستردهي آنفلوآنزا و مرگومير ناشي از آن در كشور پيچيده است. اگر ميخواهيد در مورد اين بيماري بيشتر بدانيد، با زوميت همراه شويد.
باز هم فصل آنفلوآنزا از راه رسيده و امسال بهنظر ميرسد كه ويروس اين بيماري با شدت بيشتري در كشور ما در حال فعاليت است. براساس گزارشهاي مختلف تعدادي از هموطنان ما از استانهاي مختلف بر اثر اين بيماري جان خود را از دست دادهاند. آنفلوآنزا در سرتاسر جهان با نرخ حملهي جهاني ۵ تا ۱۰ درصد در افراد بزرگسال و ۲۰ تا ۳۰ درصد در كودكان رخ ميدهد. در مناطق معتدل، آنفلوآنزا يك بيماري فصلي است كه بهطور معمول در جريان ماههاي زمستان رخ ميدهد. در مناطق گرمسيري الگوي فصلي مشخصي وجود ندارد و جريان آنفلوآنزا در تمام طول سال ديده ميشود و معمولا در جريان فصل بارندگي چندين اوج دارد. مرگ عمدتا در افرادي كه در گروههاي درمعرض خطر قرار دارند، يعني افراد كم سنوسال، افراد سالخورده و كساني كه دچار مشكلات سلامتي ديگري هستند، ديده ميشود. آنفلوانزا هرساله در سرتاسر جهان شيوع پيدا ميكند و منجر به حدود ۳ تا ۵ ميليون مورد بيماري شديد و حدود ۲۹۰ هزار تا ۶۵۰ هزار مرگ ميشود.
كودكان، افراد سالخورده، زنان باردار، افرادي كه مبتلا به بيماريهاي مزمن هستند و كاركنان بخش مراقبتهاي بهداشتي، دربرابر ابتلا به آنفولانزا يا درگيري با مشكلات مرتبطي نظير ذاتالريه، برونشيت و عفونتهاي سينوس و گوش آسيبپذير هستند. در اين ميان، مخصوصا كودكان كمتر از دو سال از آسيبپذيري زيادي برخوردار هستند. كودكان داراي سن كمتر از ۶ ماه نميتوانند واكسن آنفلوآنزا را دريافت كنند بنابراين براي حفاظت از آنها دربرابر اين ويروس بهترين راه اين است افرادي كه در تماس با آنها قرار ميگيرند، واكسينه شوند.
افراد بزرگسال ۶۵ ساله و بالاتر، بهعلت ضعف سيستم ايمني نسبتبه افراد جوانتر سالم در معرض خطر بيشتري قرار دارند. بهطور معمول، بيشتر مرگوميرهاي ناشي از انفلوآنزا و بيش از نيمي از بستريهاي مرتبط با اين بيماري مربوط به افراد سالخورده است.
احتمال ابتلا به آنفلوآنزاي شديد در زنان باردار و نيز زناني كه طي دو هفتهي قبل از ابتلا به بيماري زايمان كردهاند، نسبتبه زنان غيرباردار بيشتر است. احتمال بروز عوارض ناشي از اين بيماري در افرادي كه دچار مشكل سلامتي مزمن مانند موارد زير هستند، بيشتر است:
آسمديابتبيماري قلبيچاقيافرادي كه در اثر سرطان، HIV يا ديگر بيماريها سيستم ايمني ضعيفي دارند
شايعترين نوع آنفلوآنزاي امسال نوع H1N1 و H3N2 است. آنفلوآنزاي نوع H1N1 شامل حدود ۹۰ درصد از موارد تشخيص داده شده ميشود كه شديدترين فرم بيماري است.
آنفلوآنزاي H1N1
ازنظر فني، اصطلاح آنفلوآنزاي خوكي به آنفلوآنزايي اشاره ميكند كه در خوكها رخ ميدهد. گاهي خوكها ويروس آنفلوآنزا را به انسانها و عمدتا به پرورشدهندگان خوك و دامپزشكان منتقل ميكنند. گاهي نيز فردي كه به عفونت آنفلوآنزاي خوكي مبتلا است، آن را به ديگران انتقال ميدهد.
در بهار سال ۲۰۰۹، دانشمندان سويهي خاصي از ويروس آنفلوآنزا را پيدا كردند. اين ويروس كه H1N1 ناميده شد، تركيبي از ويروسهاي خوكها، پرندگان و انسانها بود. در جريان فصل آنفلوآنزاي سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰، H1N1 موجب بروز عفونت تنفسي در انسانها شد و با عنوان آنفلوآنزاي خوكي معروف شد.
بهعلت اينكه تعداد بسيار زيادي از مردم در سرتاسر جهان در آن سال به اين عفونت مبتلا شدند، سازمان جهاني بهداشت اعلام كرد كه آنفلوانزاي ناشي از ويروس H1N1 يك همهگيري جهاني است. از آن زمان، دانشمندان شيوهي نامگذاري ويروسها را تغيير دادند. ويروس H1N1 اكنون با نام H1N1v شناخته ميشود.
حرف v مخفف واژهي «واريانت» است و نشان ميدهد كه اين ويروس بهطور معمول در جمعيتهاي حيواني در گردش است اما در انسانها نيز مشاهده شده است. از سال ۲۰۱۱، سويهي ديگري از اين ويروس يعني H3N2v در جمعيتهاي انساني در گردش بود و موجب آنفلوآنزا شد.
ويروسهاي آنفلوآنزا به خانوادهي ارتوميكسوويريده (Orthomyxoviridae) تعلق دارند. ويروس آنفلوآنزا براساس پروتئينهاي مركزي خود به انواع A، B و C تقسيم ميشود. فقط انواع A و B موجب بروز بيماري در انسان ميشوند.
زيرگروههاي مختلف ويروسهاي آنفلوآنزاي نوع A براساس گليكوپروتئينهاي موجود روي پوشش خود شناسايي ميشوند. اين گليكوپروتئينها داراي فعاليت هماگلوتينين (HA) يا نورآمينيداز (NA) هستند (N و H كه در نامگذاري ويروس استفاده ميشود، مخفف واژههاي نورآمينيداز و هماگلوتينين است).
درمجموع ۱۶ زيرمجموعه از هماگلوتينين و ۹ زيرمجموعه از نورآمينيداز وجود دارد كه ميتوانند تركيبهاي مختلفي را تشكيل دهند. ميزان زياد جهش و نوتركيبي ژنتيكي مكرر اين ويروسها باعث ايجاد تنوع زيادي در آنتيژنهاي HA و NA ميشود.
جهشهاي كوچك نقطهاي كه موجب بروز تغييرات كوچك (رانش آنتيژني) ميشوند، بهطور مكرر اتفاق ميافتند. رانشهاي آنتيژني ويروس را قادر ميسازد كه از فرايند تشخيص سيستم ايمني فرار كند و اين امر منجر به شيوع مكرر آنفلوآنزا در طول سال ميشود.
تغييرات عمده در آنتيژن HA (شيفت آنتيژني)، در اثر نوتركيبي مواد ژنتيكي زيرگروههاي مختلف A با هم اتفاق ميافتد. شيفتهاي آنتيژني كه منجر به ايجاد سويههاي پاندميك جديدي ميشوند (سويههايي كه منجر به همهگيري جهاني بيماري ميشوند)، اتفاقات نادري هستند كه ازطريق نوتركيبي بين زيرگروههاي انساني و حيواني رخ ميدهند، براي مثال ويروس آنفلوآنزاي H1N1، نوتركيبي جديدي بود كه پيش از آن هرگز در جمعيتهاي انساني ديده نشده بود. اين ويروس با ويروسهاي آنفلوآنزاي فصلي انساني كنوني يا پيشين ارتباط ژنتيكي نزديكي ندارد.
*آنفلوآنزاي پرندگان به بيماري اشاره دارد كه ناشي از عفونت با ويروس نوع A آنفلوآنزا يعني آنفلوآنزاي پرندگان است. اين ويروس بهطور طبيعي در پرندگان آبي وحشي وجود دارد و ميتواند طيور اهلي و ديگر پرندگان و گونههاي جانوري را درگير كند.
ويروسهاي آنفلوآنزاي پرندگان معمولا موجب عفونت انسان نميشوند. بهگفتهي رئيس بخش مديريت بيماريهاي عفوني وزارت بهداشت، تاكنون هيچ موردي از عفونت انسان با ويروس آنفلوآنزاي طيور در كشور گزارش نشده است.
علائم شايع آنفولانزا چيست؟
آنفلوآنزا عفونت تنفسي حاد با شدتهاي مختلف است كه از عفونتي بدون علامت تا يك بيماري كشنده متغير است. علائم معمول آنفلوآنزا شامل شروع ناگهاني تب، لرز، گلودرد، سرفه خشك است كه اغلب با سردرد، زكام، درد عضله و خستگي مفرط همراه است.
علائم كمتر شايع آن استفراغ و اسهال است. احتمال بروز اسهال و استفراغ در كودكاني كه دچار آنفلوآنزا ميشوند، بيشتر است. تمام افرادي كه به آنفلوآنزا مبتلا ميشوند، تب را تجربه نميكنند. عوارض آنفلوآنزا ذاتالريه، عفونت گوش مياني و تشديد بيماريهاي مزمن است.
اين بيماري در افراد سالخورده، نوزادان و كودكان كم سن و سال و در افراد داراي سيستم ايمني ضعيف به شكل شديدتري ديده ميشود. مرگ ناشي از آنفولانزاي فصلي عمدتا در افراد مسن و افراد مبتلا به بيماريهاي مزمن اتفاق ميافتد.
آنفلوآنزاي H1N1 مانند آنفلوآنزاي فصلي است اما داراي ويژگي فعاليت بالاتر در جريان فصل تابستان نيمكرهي شمالي، نرخ مرگومير بالاتر در ميان افراد بزرگسال سالم جوان و شيوع بالاتر ذاتالريه ويروسي است.
انتقال
انتقال تنفسي عمدتا بهوسيلهي قطراتي كه در اثر سرفه و عطسه در فضا پخش ميشوند، صورت ميگيرد انتقال ويروس ازطريق هوا در فواصل كوتاه ممكن است اتفاق بيفتد خصوصا در فضاهاي محصور و شلوغ. آلودگي دست و تزريق مستقيم ويروس منشا احتمالي ديگري براي انتقال اين ويروس است.
اگر فكر ميكنيد دچار آنفلوآنزا شدهايد:
در خانه بمانيد، استراحت كنيد و از تماس با ديگران بپرهيزيد، مگر اينكه نياز به مراقبتهاي پزشكي داشته باشيد. براي پيشگيري از انتشار آنفلوآنزا، تا حداقل ۲۴ ساعت پس از فروكش كردن تب، از تماس با ديگران خودداري كنيد.
درمورد علائم هشداردهنده و جديتر مرتبط با عوارض ناشي از آنفلوآنزا دقت كنيد. اين علائم در كودكان شامل موارد زير ميشوند:
تنفس سريع يا مشكلكبود شدن رنگ پوستكجخلقي شديدتب همراهبا بثورات پوستيعدم تعاملعدم نوشيدن مايعاتعلائمي كه بهبود پيدا كرده اما سپس با تب و سرفهي شديدتر عود ميكنند
علائم خطرناك در بزرگسالان شامل موارد زير ميشوند:
دشواري تنفسدرد يا فشار در ناحيهي قفسهي سينه يا شكمسرگيجه يا گيجياستفراغ شديد يا مداومعلائمي كه بهبود پيدا كرده اما سپس با تب و سرفهي شديدتر عود ميكنندتفاوت سرماخوردگي و آنفلوانزا
درمان آنفولانزا چگونه است؟
سازمان غذا و داروي آمريكا در سال ۲۰۱۸، پس از ۲۰ سال، داروي جديدي براي آنفلوآنزا تأييد كرد: بالوزاوير ماربوكسيل. داروي جديد به سه داروي ضدويروسي موجود براي درمان آنفلوآنزا اضافه شد: اسلتاميوير، پراميوير و زاناميوير.
داروهاي ضدويروسي موجب كاهش علائم آنفلوآنزا شده و طول مدت بيماري را كاهش ميدهند. اين داروها، داروهاي تجويزي هستند كه به شكلهاي مختلفي مانند قرصها، مايعات، پودر استنشاقي و محلول وريدي ارائه ميشوند و پزشك گزينهي مناسب را براي بيمار تجويز ميكند. اين داروها ممكن است عوارض جانبي نيز داشته باشند.
يك موضوع مهم اين است كه بايد مصرف داروها را زود آغاز كرد زيرا مطالعات نشان ميدهند كه آنها بهترين عملكرد را طي دو روز نخست بيماري دارند.
بهخاطر داشته باشيد كه آنتيبيوتيكها در درمان آنفلوآنزا مؤثر نيستند، پس از مصرف خودسرانهي اين داروها براي درمان آنفلوآنزا پرهيز كنيد.
پيشگيري از ابتلا به آنفلوآنزا
علاوهبر واكسيناسيون، اقدامات پيشگيرانهي روزمره مهم هستند. از افرادي كه بيمار شدهاند دوري كنيد و نكات بهداشتي مانند شستن مكرر دستها را رعايت كنيد. بهترين زمان دريافت واكسن آنفلوآنزا قبل از شروع انتشار بيماري در جامعه است، زيرا پس از واكسيناسيون حدود دو هفته طول ميكشد تا آنتيباديها در بدن ايجاد شده و محافظت در برابر آنفلوآنزا حاصل شود.
در فصل آنفلوآنزا تاجايي كه ممكن باشد از فضاهاي محصور و شلوغ و از تماس نزديك با افرادي كه دچار عفونتهاي حاد تنفسي شدهاند، اجتناب كنيد.
واكسن آنفلوآنزا تا چه حد مؤثر است؟
سويههاي زيادي از دو نوع ويروس آنفلوآنزا وجود دارند (A و B) كه انسانها را آلوده ميكنند. بهمنظور اينكه واكسنهاي آنفلوآنزا براي فصل آنفلوآنزا آماده شوند، كارشناسان بايد ماهها قبل از آغاز فصل شيوع درمورد آن تصميم بگيرند. از آنجايي كه سويههاي اين ويروس بهسرعت تغيير ميكنند، واكسن با سويهي ويروس آنفلوآنزا تطابق كامل ندارد.
اسكات اپرسون از مركز مديريت و پيشگيري بيماري (CDC) ميگويد كه واكسن امسال تطابق خوبي دارد و دربرابر سويههاي H1N1 و H3N2 كه در حال گردش هستند، محافظت فراهم ميكند.
حتي زمانيكه يك واكسن مطابقت خوبي داشته باشد، نحوهي توليد آن ممكن است عملكردش را محدود كند. بيشتر واكسنها با استفاده از تخممرغ بهعنوان محيط كشت توليد ميشوند كه ممكن است موجب تغيير ويروس شود و بر عملكرد واكسن تأثيرگذار باشد.
در جريان فصل شيوع آنفلوآنزا، كارشناسان نمونههاي ويروس را كه در گردش هستند، مورد مطالعه قرار ميدهند تا دريابند كه واكسن تا چه حد در برابر آن ويروسها محافظت ميكند. آنها از اين اطلاعات براي تصميمگيري درمورد ساخت واكسن بعدي استفاده ميكنند.
امسال بيشتر واكسنها در برابر دو سويهي A (H1N1 و H3N2) و دو سويهي B محافظت ميكنند. دوزهاي معمول واكسنهاي آنفلوآنزاي امسال چهارگانه هستند، يعني در برابر چهار سويه محافظت ميكنند (واكسنهاي سهگانه نيز در دسترس هستند).
مركز مديريت و پيشگيري بيماري ميگويد همچون ديگر واكسنها، واكسني كه براي آنفلوآنزا ساخته ميشود، كامل نيست ولي در جمعيت عمومي، خطر بيماري را از ۳۰ درصد به ۶۰ درصد كاهش ميدهد.
احتمالا دو موضوع را درمورد واكسن آنفلوآنزا شنيدهايد: نخست اينكه بايد هر سال آن را دريافت كنيد و دوم اينكه حتي اگر واكسن آنفلوآنزا را دريافت كرده باشيد، اين واكسن ممكن است كاملا از شما در برابر آنفلوآنزا محافظت نكند. هر دو موضوع درست هستند.
علت آن است كه اگرچه اثبات شده است كه واكسن از شما دربرابر آنفلوآنزا محافظت ميكند، واكسن آنفلوآنزا با اطمينان ۱۰۰ درصد ساخته نميشود. اين واكسنها قبل از آغاز فصل شيوع آنفلوآنزا ساخته ميشوند.
با اين حال، دانشمندان پس از سالها تجربه در زمينهي ساختن واكسن آنفلوآنزا ايدههاي خوبي دارند كه چه چيزي مؤثر بوده و چه چيزي مؤثر نيست.
ايوان مالدونادو متخصص بيماريهاي عفوني در مركز مراقبتهاي بهداشتي دانشگاه استنفورد ميگويد:
ما از دادههاي مربوط به فصل آنفلوآنزاي سال گذشتهي نيمكرهي شمالي استفاده ميكنيم و درمورد اينكه كدام سويهها بايد در واكسن سال بعد گنجانده شوند، تقريبا در همان زمان تصميمگيري ميشود.در فرايند تصميمگيري از چندين مدل پيشبيني و تخمين استفاده ميشود اما هميشه اين امكان وجود دارد كه يك ويروس سركش ظاهر شده و كارايي واكسن در آن فصل كاهش پيدا كند. براي مثال، سال گذشته يكي از سويهها دچار جهشهاي عمدهاي شد و موجب بياثر شدن واكسن دربرابر آن سويهي خاص شد. راهي براي پيشبيني اين اتفاق وجود ندارد. البته اين بدان معنا نيست كه واكسن بيهوده است. اين واكسن ميتواند در اغلب موارد دربرابر بيماري محافظت كند.
واكسن امسال تا چه حد مؤثر است؟
دكتر مالدونادو ميگويد هنوز خيلي زود است كه بگوييم ميزان اثربخشي واكسن امسال تا چه حدي است. اگرچه بهطور كلي، ميزان كارايي واكسن ميتواند از ۱۰ تا ۶۰-۷۰ درصد متغير باشد و ميزان اثربخشي متوسط ۴۰ تا ۶۰ درصد است.
اما حتي كارايي ۴۰ تا ۶۰ درصد هم ميتواند بين افراد مختلف متغير باشد يعني وضعيت سلامتي شما روي ميزان اثربخشي واكسن اثر دارد. براي مثال افرادي كه داراي سيستم ايمني ضعيف هستند را درنظر بگيريد (مثل كساني كه تحت شيميدرماني يا اشعه قرار داشته يا داروهايي مصرف كرده با مشكلات پزشكي دارند كه موجب تضعيف پاسخ سيستم ايمني آنها ميشود).
آن افراد درحاليكه بايد واكسن را دريافت كنند ولي ميزان محافظت واكسن از آنها مانند محافظت از يك فرد سالم نيست. اين موضوع درواقع يكي از علل اصلي دريافت واكسن است. شما به افراد ديگر جامعه كه ايمني پايينتري دارند، كمك ميكنيد.
مسئلهي ديگري كه لزوما اثربخشي واكسن را تعيين نميكند اما ميتواند در ابتلا به آنفلوآنزا تأثير داشته باشد، زمان واكسيناسيون است. بهطور كلي حدود دو تا چهار هفته طول ميكشد تا اثربخشي واكسن آنفلوانزا در بدن پديدار شود پس اگر طي اين زمان در معرض ويروس قرار گرفتيد، ممكن است به بيماري دچار شويد.
همچنين اگر واكسن آنفلوآنزا را بسيار زودتر از آغاز فصل شيوع دريافت كرده باشيد، ممكن است اين واكسن در تمام فصل از شما محافظت نكند.
البته حتي اگر شما واكسن آنفلوآنزا را دريافت كرده باشيد، بايد از خود دربرابر آنفلوانزا محافظت كنيد (بهخاطر داشته باشيد كه واكسن ۱۰۰ درصد مؤثر نيست). به مقدار كافي بخوابيد، سيگار نكشيد (عوارض بيماري در افراد سيگاري شديدتر است) و دستهاي خود را بهصورت مكرر بشوييد.
اگر هم به آنفلوآنزا مبتلا شديد، در منزل بمانيد و با رعايت بهداشت به سلامت عمومي جامعهي حود كمك كنيد.
اخيرا مؤسسهي ملي بهداشت آمريكا ۸ ميليون دلار اعتبار اوليه را در اختيار دانشگاه جورجيا قرار داده است تا واكسني را توسعه دهد كه بتواند چندين سويهاي از ويروس آنفلوآنزا را در يك دوز واحد پوشش دهد. اين دانشگاه دراينزمينه درحال همكاري با ۱۴ دانشگاه ديگر است.
گزينههاي واكسن آنفلوانزا سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰
واكسيناسيون ساليانه بهترين راه براي پيشگيري از آنفلوآنزا است. اين واكسن هرساله براي محافظت دربرابر سويههايي از اين ويروس كه با احتمال بيشتري در آن فصل در گردش خواهند بود، بهروزرساني ميشود.
حتي در مواردي كه واكسن كاملا از عفونت پيشگيري نميكند، ميتواند از شدت بيماري بكاهد و از بروز عوارض جدي آنفلوآنزا ازجمله بستري در بيمارستان و مرگ پيشگيري كند.
چه انواعي از واكسن آنفلوآنزا موجود است؟
مركز مديريت و پيشگيري بيماري، استفاده از هر واكسن داراي مجوز مناسب براي سن را در جريان فصل آنفلوانزاي سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ توصيه ميكند. انواع مختلف اين واكسن براساس روش ساخت عبارتاند از واكسن آنفلوآنزاي غيرفعالشده (IIV)، واكسن آنفلوآنزاي نوتركيب (RIV) يا واكسن آنفلوآنزاي ضعيفشده (LAIV).
واكسنهاي متفاوتي براي گروههاي سني مختلف مجاز است و برخي از واكسنها براي برخي از گروهها توصيه نميشوند. اما جايي كه بيش از يك واكسن مناسب موجود باشد، اين واكسنها بر هم اولويتي ندارند.
چه كساني براي دريافت واكسن آنفلوآنزا در اولويت قرار دارند؟
كودكان ۶ ماهه تا ۴ ساله (۵۹ ماه)افراد داراي سن ۵۰ و بالاتر (بهطور كلي عوارض، بستري و مرگ ناشي از آنفلوآنزا درميان افراد ۶۵ سال و بيشتر رايج است، اگرچه افراد داراي سن ۵۰ سال و بالاتر نيز از گروههاي در اولويت براي واكسيناسيون هستند زيرا احتمال ابتلاي اين گروه به بيماريهاي مزمني كه ميتواند آنها را در معرض عوارض شديد ناشي از آنفلوآنزا قرار دهد، بالاتر است)افراد مبتلا به بيماري مزمن ريه (ازجمله آسم) يا بيماري قلبي عروقي (به جز فشار خون بالاي ايزوله)، بيماريهاي كليوي، كبدي، عصبي، خوني يا متابوليكي (از جمله ديابت مليتوس)افرادي كه سيستم ايمني آنها سركوب شده است (مثلا در اثر مصرف برخي داروها يا ابتلا به عفونت HIV)زنان باردار يا زناني كه در فصل آنفلوآنزا باردار ميشوند و نيز زنان تا دو هفته پس از زايمانافراد داراي سن ۶ ماه تا ۱۸ سالي كه درحال مصرف آسپرين يا داروهاي حاوي ساليسيلات هستند و كساني كه ممكن است پس از ابتلا به عفونت آنفلوآنزا به سندرم ري مبتلا شوند.
افراد ساكن خانههاي سالمندان و ديگر مراكز مراقبت طولانيمدتافراد داراي چاقي شديدكاركنان بخش مراقبتهاي بهداشتيافرادي كه با كودكان زير ۵ سال و افراد سالخورده تماس داشته يا از آنها مراقبت ميكنندكساني كه با افراد داراي مشكلات پزشكي كه در اثر آنفلوآنزا دچار عوارض شديد ميشوند، در تماس هستند چه كساني نبايد واكسن آنفلوآنزا دريافت كنند؟
افرادي كه طي ۶ هفته پس از واكسيناسيون قبلي آنفلوآنزا دچار سندرم گيلنباره شده باشند، نبايد واكسينه شوند؛ همچنين كساني كه داراي آلرژي شديد و مرگبار به يكي از اجزاي واكسن هستند.
منبع: زوميت